Oornecrose bij varkens

Kannibalisme bij varkens, met enige regelmaat een groot probleem

Verband tussen oorbijten en oornecrose

Oornecrose is vrijwel altijd het gevolg van oorbijten. Hoewel het soms lijkt alsof eerst een oorpuntje afsterft en dieren daar vervolgens aan beginnen te knabbelen is het toch echt andersom.
Op verschillende leeftijden, maar met name vanaf enkele weken na spenen tot aan afleveren, beginnen dieren te knabbelen en te bijten aan elkaars oren.
Varkens kopiëren elkaars gedrag dus je ziet vaak dat het bijten zich uitbreidt binnen een groep die met elkaar in contact is. Bij biggen die in grote groepen zitten gaat de hele groep bijten en in afdelingen verdeeld in kleinere hokken blijft het soms beperkt tot enkele hokken.
Feitelijk is dit bijten de eerste fase van het probleem. De tweede fase is een infectie- en ontstekingsfase die uiteindelijk leiden tot het afsterven van oorweefsel (=necrose).
De wondjes die door het bijten ontstaan zijn, vormen een toegang voor bacteriën die normaal op de huid zitten en nu kans krijgen om zich in de wond te ontwikkelen. Deze bacteriën produceren gifstoffen (toxines) die de bloedvoorziening verstoren. Weefsel sterft af en dat zie je als zwarte plekjes op het oor. Aan de randen van de oorpunten is de bloedvoorziening beperkt en hierdoor kan een flink stuk oor echt afsterven. En dat zien we dan als oornecrose.
Aan de rand van dit afgestorven stuk herhaalt het hele proces zich en zeker als de biggen blijven bijten kan steeds groter deel van het oor aangetast worden.
Zoals gezegd kan dit artikeltje geen kant en klare oplossing bieden maar met de wetenschap wat er werkelijk gebeurt weten we tenminste waar de mogelijke oplossingen liggen.

Risico op bijten

Voorkomen van de kans op kannibalisme, is zorgen voor rust.
Groepsgrootte, hokbezetting, hokindeling, klimaat, watergift en kwaliteit, voeropname en manier van voeren geven veel handvatten om naar een optimale situatie te streven. Suboptimale omstandigheden zijn een risico op ontsporen van gedrag maar onderdrukken daarnaast de natuurlijke weerstand van een varken en beperken de prestaties van de varkens. Bedenk dat het altijd beter kan.

• Een slecht klimaat, denk met name aan tocht, kan tot directe onrust leiden maar ook tot luchtwegproblemen. Klimaat kan dus op twee manieren leiden tot oorbijten.
• Ziekte leidt tot onrust. Infectieziektes leiden op zichzelf niet tot kannibalisme maar kunnen er wel voor zorgen dat dieren gaan bijten. PRRS, Circo, Streptococcen en andere infectieziektes veroorzaken op zichzelf dus geen oornecrose of kannibalisme.
• Zieke dieren proberen zichzelf beter te voelen door op dingen te kauwen of aan dingen te zuigen.
• Agressieve dieren uit de groep halen. Neem echt de tijd om de “boosdoeners” te identificeren. Als je geruime tijd in de afdeling of hok blijft, gaan de dieren je beschouwen als normaal en laten ze hun echte gedrag zien.
• Afleidingsmateriaal is verplicht, maar er wordt vaak pas iets extra’s gedaan als varkens al bijten. Probeer dit voor te zijn door dingen als gehakseld stro, luzerne, snijmaïs, vers splintervrij hout, kranten, etc. structureel bij te geven voordat de biggen beginnen met bijten. Probeer zelf een manier te vinden zodat het kosten- en arbeidstechnisch goed uitvoerbaar is.

Necrose

Aan de necrose valt weinig te doen, eigenlijk zijn we dan al te laat.
Proberen de huid zo schoon mogelijk te houden. Door de huid te verzorgen met desinfecterende middelen kan het probleem beperkt worden. Individuele dieren met ontstoken oren of staarten behandelen is zeker zinnig. Primaire oorzaken van necrose als koppelprobleem zonder voorafgaand oorbijten komen eigenlijk niet voor. Ook mycotoxines als oorzaak voor directe oornecrose is niet aangetoond, wellicht dat de toxines voor onrust en bijterij zorgen maar niet voor directe necrose.
Individuele dieren die een bloedcirculatiestoornis / bloedvergiftiging oplopen door bijvoorbeeld streptococcen, hebben wel direct necrose zonder bijten. Hier sterft ineens aan beide kanten een groot deel tot een heel oor af. Dit zijn echter individuele zieke dieren, niet een heel hok of afdeling die massaal zwarte puntjes aan de oren hebben.

Checklist

Er wordt in Nederland hard gewerkt aan een checklist welzijn waarin onder andere risicofactoren voor oor- en staartbijten die op een specifiek bedrijf aanwezig zijn in  kaart gebracht zullen worden. Met deze checklist kunnen we problemen gaan identificeren en hieruit actiepunten formuleren, om zo het welzijn en de gezondheid van de varkens op uw bedrijf naar een hoger niveau te tillen en daarmee de risico’s op oor- en staartbijten te verkleinen. De verwachting is dat deze checklist in de loop van 2020 uitgerold gaat worden en zodra deze er is, zullen wij deze in de praktijk gaan brengen!

Ons werkgebied is: Galder, Riel, Meer, Rijsbergen, Ulvenhout, Ulicoten, Goirle, Alphen, Baarle-Nassau, Bavel en Gilze.